Digitaal welzijn: wie trekt aan de alarmbel?

Psychologen en It-ers doen er alles aan om je zoveel mogelijk naar je scherm te trekken. Ze werken ook enorm veel op het tienerbrein. Dit brengt geld op. Ouders klagen over het feit dat kinderen en jongeren aan hun smartphone plakken. 23 % van de jongeren zegt dat ze een problematische relatie hebben met hun smartphone (onderzoek UK-King’s College 2018). Kinderen zeggen dat de ouders te veel aan de smartphone hangen onder het mom van “het is voor mijn werk”.

Mini-geluksmoment

Als jouw zoon of dochter op Tik-tok, Instagram of Discord publiceert, gaat hij of zij op zoek naar dopamine pieken, kleine gelukzalige mini-momentjes: een like van een onbekende, een nieuwe volger. Dit maakt het interessant: stapje voor stapje word je ‘iemand’. Als jij juist op dat ogenblik tussenkomt met een verbod verbreek je dat moment en dat brengt teleurstelling of woede. Kom dus nooit zomaar tussen, ga naast je puber of kind zitten en vraag waar hij mee bezig is. Terwijl hij/zij jou te woord staat, daalt de dopamine en wordt hij/ zij niet boos.

Mini of maxi-dopamine ?

Dopamine piekmomenten zijn kleine gelukmakers maar wegen niet op tegen langdurige geluksmomenten. Probeer samen met je kind te kijken welke alternatieven je kan vinden om langdurige geluksmomenten te creëren. Een familie-vrienden karaoke avond, een griezelvertelmoment met een vuurmand in de tuin, een gezelschapsspel. Maak hierrond afspraken en je kinderen zullen kiezen voor langdurige geluksmomenten.

Investeer in een uurwerk en een wekker

Zorg dat jouw kind de smartphone niet nodig heeft om wakker te worden of om te weten hoe laat het is. Zet de smartphones op een bepaald uur in een box en doe de box pas de volgende dag terug open.

Welke digi-ouder wil je zijn ?

Maak samen afspraken en neem samen beslissingen. Denk na over schermtijd. Bereken samen met je kind hoeveel tijd hij/zij over heeft naast alle andere prioritaire activiteiten: slapen (8u), school en schoolwerk, eten, tijd met vrienden, sport. De tijd die overblijft kan mogelijk schermtijd zijn. Is de schermtijd veel meer? Dan is er een probleem met de andere blokken en krijgt hij/zij te weinig, doet hij/zij geen schoolwerk of is er geen contact met vrienden. Opvoeden naar digivrijheid is leren om zelf te beslissen of het digitoestel op dat ogenblik een meerwaarde biedt. Dat is een leerproces (ook voor de ouder) en is de beste remedie tegen digiverslaving. Als je enkel verbiedt zonder discussie blijft de geest van jouw kind bij het toestel hangen zelfs al is het weggeborgen.

Slaaf van je scherm of temmer van jouw toestel

Ga voor uitdagingen en speel het zelf mee. Welk creatief product kan jouw kind, jouw familie, jij en je kind samen maken. Brainstorm en voedt het proces. Zo help je jouw tiener actief op internet te zijn. Alles is beter dan internethoppen. Want dat zorgt voor verslaving. Onderzoek zegt dat enkel 3 % van de kinderen actief en creatief op het internet bezig zijn. Nochtans leer je zo het meest.

Verbindend communiceren ook online

Pestgedrag, racistische opmerkingen, een ander belachelijk maken in publiek. Dit zijn dagdagelijkse zaken op sociale media. Beheerders van sociale media hebben een verantwoordelijkheid. Men kan geen oproep doen tot haat, daar zijn wetten voor. Vele regels zijn nog onbestaande of er is weinig opvolging. Maar het is belangrijk om ten minste 1 algemeen principe na te leven: zeg of doe niets op internet dat je niet in het reële leven zou doen. Online spreek je ook tegen andere mensen, zelfs al zie je ze niet. Voor je iets schrijft, denk na. Zou ik dit face to face ook zeggen? Zelfde regel voor het doen: je gaat ook niet in je onderbroek midden op straat staan. Doe dit dan ook niet op internet. Één iemand klikt verder en je gaat de hele wereld rond.
Een regel die je voor jezelf moet toepassen en die ook handig is voor je kinderen. Je vervelen is eventjes rust voor je brein. Je zit in de wachtzaal of op de metro. Je hebt een lange rit met de auto voor de boeg.
Geef jezelf of je kinderen geen scherm. Laat ze rondkijken, genieten en hun zintuigen gebruiken. Wat hoor je ? Wat zie je ? Wat ruik je ? We hebben allemaal herinneringen aan plaatsen waar we iets speciaals zagen of hoorden. Ons brein registreerde een leuk moment. Dit gevoel kan je terug oproepen.
Gebruik je dit moment om een foto te maken dan heb je een andere soort herinnering. Aan jou de keuze. Leer je kinderen kijken, voelen, luisteren en vertellen. Zonder scherm. Ze zullen je dankbaar zijn.

Is schermtijd belangrijk ?

Soms wel, soms niet . Als te veel schermtijd zorgt voor slaapstoornissen en slaaptekort wel. Als schermtijd ervoor zorgt dat je minder real live contacten hebt wel.
Onderzoek vertelt ons wel dat het wel belangrijk is om schermtijd te beperken op jonge leeftijd. Maar men zegt ook dat het verbieden van schermen ook een omgekeerd effect kan hebben. Voor alles is een uitleg en dialoog nodig. Een kind is immers nieuwsgierig en wil zoveel mogelijk zien, voelen en horen. En zeker dat toestelletje met beeld, licht en geluid dat mama en papa voortdurend gebruiken.

Enkele richtcijfers:

• Tot 2 jaar geen schermtijd of maximaal 5 minuten /dag
• 2-4j : 30 minuten (liefst 2 X 15 minuten)
• 4-8 j :1 uur (liefst 4 X 15 minuten)
• 8-10j : 1,30 uur
• 10–12j: 2 uur
• +12 j : 3 uur

Een digitale balans is belangrijker dan schermtijd. Laat je kind bewegen, spelen, met anderen in contact komen. En daarna is er een momentje schermtijd. Zorg ervoor dat de schermtijd zo actief mogelijk is. Speel samen een spelletje. Maak een filmpje. Alles draait om evenwicht. Je kan ook veel leren via dat scherm.

De angst om iets te missen ?

Als tiener ben je doodsbang om er niet bij te horen. Mis je een event, een grap, een nieuwtje of gewoon een babbel, dan ben je hiermee bezig. Anderen kunnen geen plezier hebben als jij er niet bij bent.
Sociale media spelen hierop in. Op elk moment kan je een nieuwtje of berichtje krijgen. Je zal dus regelmatig je smartphone checken.
Fomo is de term die men gebruikt om dit aan te duiden. The fear of missing out: de angst om iets te missen. 68% van de jongvolwassenen in Nederland zegt last te hebben van Fomo.
In de psychologie wordt Fomo gelinkt aan de basisbehoeften: verbondenheid, comptentie en autonomie.
Voel je je onzeker of minderwaardig ? Dan zal je meer vatbaar zijn voor Fomo. Willen we hier iets aan doen ? Dan moeten ouders, scholen en jeugdwerk de handen in elkaar slaan om te werken aan deze behoeften. Fier zijn op wat je kan en hebt, veerkracht en weerbaarheid ontwikkelen, autonoom keuzes maken. Dit is groeien ook in de digitale wereld.

Kiezen voor me-time en we-time

Ouders vinden dat kinderen teveel met schermen bezig zijn. Maar als je de kinderen bevraagt, zeggen ze hetzelfde over hun ouders . Wie heeft gelijk? Waarschijnlijk beiden. Wees een rolmodel voor je kind. Kies voor digivrije momenten en geniet ervan. Wees zeker dat je tijd online het waard is.

FamilyTime, een hulpmiddel ?

FamilyTime geeft je de mogelijkheid om de schermtijd van de kinderen te beperken, te weten waar ze zijn en waar ze mee bezig zijn. Sommige ouders vinden dit handig. Maar hoe ouder de jongeren, hoe meer ze naar autonomie streven. Het is leuk om iets te doen waar je ouders niets van af weten. Maar dit is tussen jou en je kind. Opvoeden naar digi-vrijheid is ook op een zeker ogenblik controle loslaten.

Meer weten ? Een workshop in je klas of jeugdhuis ?

Maks vzw geeft meer en meer workshops voor ouders en jongeren rond digitaal welzijn.
Heb je zelf nog goede tips ? Of wil je meer weten over dit thema ? Stuur een mailtje naar info@maksvzw.org en we houden je op de hoogte.
We haalden veel inspiratie uit het boek ‘Ontketen het brein van je kind’ van Theo Compernolle.
Waarvoor dank.